Trên thế giới này hiếm có ngôn ngữ nào chứa nhiều từ tượng hình và tượng thanh như Tiếng Việt của chúng ta. Tuy nhiên, dù Tiếng Việt đẹp là thế nhưng vẫn có nhiều người Việt hay nhầm lẫn trong cách sử dụng từ ngữ.
Qua các giờ Thánh lễ, em thường để ý có nhiều cộng đoàn sử dụng ngôn từ còn chưa chính xác. Trong phần lời nguyện tín hữu, có cộng đoàn đáp: Xin Chúa nhậm lời chúng con. Nhưng cũng có cộng đoàn lại đáp: Xin Chúa nhận lời chúng con. Vậy câu nào mới là đúng? Hôm nay, chúng ta sẽ tìm hiểu về ý nghĩa của hai từ “nhậm” và “nhận” qua hai câu đáp trên.
Đầu tiên, ta sẽ phân tích hai từ “nhậm chức” và “nhận chức” trước:
Theo nghĩa Hán Việt,
- “Nhậm” trong từ “nhậm chức” là gánh vác công việc, hay lãnh nhận nhiệm vụ. Chức là chức trách, là việc quan, là bổn phận. Vì thế “nhậm chức” có nghĩa là giữ chức vụ, là gánh vác, là đảm đương chức vụ do cấp trên giao cho. Để dễ nhớ chúng ta học thuộc câu này: cấp trên bổ nhiệm, cấp dưới nhậm chức. Nhiệm hay nhậm đều giống nhau.
- Trong khi đó “nhận chức” trong tiếng Hán Nôm, “nhận” là tiếp đón, là chịu lấy hay lĩnh lấy. Cho nên “nhận chức” là nhận chức vụ nhưng không diễn tả được trách nhiệm của chức vụ ấy. Theo nghĩa Hán: nhận là nhìn, là biết, là chịu, là bằng lòng. Cho nên nhận chức không có nghĩa gì cả.
Theo nghĩa Nôm,
- “Nhận” được hiểu trong tương quan với trao. Trao và nhận có tính cách bình đẳng. Thí dụ: tôi trao – anh nhận.
- “Nhậm” được hiểu trong tương quan với dâng. Dâng và nhậm có tính phẩm trật. Thí dụ: con dâng – Chúa nhậm.
Cho nên khi chúng ta đáp lại lời cầu nguyện, “xin Chúa nhậm lời chúng con” thì đúng hơn là câu “xin Chúa nhận lời chúng con”. Cũng vậy, trong hát kinh Vinh Danh đến đoạn “Chúa xoá tội trần gian xin nhậm lời chúng con cầu khẩn” thì đúng hơn là “Chúa xoá tội trần gian xin nhận lời chúng con cầu khẩn”. Do đó, dù theo từ Hán Nôm hay Hán Việt thì từ “nhận chức” không có nghĩa diễn tả được trách nhiệm đối với chức vụ. Do đó từ đúng phải là “nhậm chức”. Tương tự, từ đúng phải là “nhậm lời”.
Chúng ta có những thí dụ sau đây:
- Ông ấy vừa nhậm chức Giám đốc ngân hàng.
- Thánh lễ nhậm chức của Đức Cha Toma Aq. Vũ Đình Hiệu.
- Xin Chúa nhậm lời chúng con.
Tác giả bài viết: Giuse Phan Văn Tiến
BTT Giáo xứ Nam Điền
- Lưu ý: Bài viết được tổng hợp dựa trên nhiều nguồn